Ook vrijwillige overuren bewijzen hun nut

Vandemoortele benut de verschillende wettelijke mogelijkheden van overuren, ten voordele van klanten en werknemers. De verschillende uurroosters zijn altijd via sociaal overleg tot stand gekomen en verschillen per productieplant. Expert Renata De Witte duidt de belangrijkste types overuren en de wijzigingen. Een inkijk in de complexe puzzel van overuren, dankzij de ervaring van SD Worx.

Om de arbeidsmarkt flexibeler te maken en werkgevers en werknemers meer mogelijkheden te bieden om in te spelen op piekmomenten en onverwachte situaties, zijn er in het federale regeerakkoord van 2025 enkele belangrijke wijzigingen en uitbreidingen met betrekking tot overuren op komst:

• Het aantal vrijwillige overuren wordt uitgebreid tot 360 uur per jaar in alle sectoren, waarvan 240 uur netto overuren zijn. Tot nu waren dit 120 netto “relance” overuren per jaar. ”Netto overuren” betekent dat er geen overloontoeslag of sociale en fiscale lasten zijn, waardoor het brutoloon gelijk is aan het nettoloon.
• Voor de horecasector wordt het aantal vrijwillige overuren verder opgetrokken naar 450 uur per jaar, waarvan 360 uur netto overuren zijn.
• Er worden 180 fiscaalvriendelijke overuren gegarandeerd (i.p.v. de huidige 130). Deze overuren zijn aantrekkelijker voor zowel werkgevers als werknemers vanwege de lagere belastingdruk. Er geldt immers een vrijstelling van doorstorting bedrijfsvoorheffing voor werkgevers en werknemers.

De Belgische Arbeidswet voorziet vandaag in een tiental verschillende types van overuren naargelang de reden, met telkens een andere procedure om te volgen (voorbeelden: dreigend of voorgekomen ongeval, dringende arbeid aan machines of materieel, werken aan inventarissen en balansen, werken van vervoer, laden en lossen).

Daarnaast zijn er in de loop der jaren de vrijwillige overuren bijgekomen, waar er buiten een schriftelijk akkoord van de werknemer geen procedure te volgen is. 

In België worden de volgende types van overuren het meest gebruikt:

• Vrijwillige overuren: deze overuren werden ingevoerd door de Wet Peeters en kwamen tegemoet aan de vraag om makkelijker overuren te kunnen presteren zonder een specifieke reden te moeten hebben. Deze overuren worden op vrijwillige basis door de werknemer gepresteerd, vaak om een project af te ronden. Ze vereisen een schriftelijk akkoord tussen werkgever en werknemer, wat om de zes maand dient hernieuwd te worden. Hier voorziet het regeerakkoord ten voordele van administratieve vereenvoudiging een schriftelijk akkoord voor onbepaalde duur (dat zesmaandelijks kan opgezegd worden).
• Overuren bij buitengewone vermeerdering van werk: dit type overuren wordt gebruikt wanneer er een onverwachte toename in werkvolume is, zoals bij seizoensgebonden drukte of een grote bestelling.
• Overuren wegens onvoorziene noodzakelijkheid: een onvoorziene situatie maakt het noodzakelijk dat er extra uren worden gepresteerd

Vandemoortele is in 125 jaar uitgegroeid tot een echt internationaal voedingsbedrijf.  Het is een Belgisch familiebedrijf met onder meer vier productievestigingen in België, twee in Vlaanderen en twee in Wallonië. Er werken 1.250 werknemers en een 150-tal uitzendkrachten.

Dieter Hollebeke, Payroll manager Belgium bij Vandemoortele legt uit dat er verschillende werkroosters bestaan, afhankelijk van de plant:  “Afhankelijk van de specifieke voedingstak, fluctueert de vraag naar seizoensgebonden producten. Daarom dat het inzetten van overuren erg varieert. Op sommige sites vertrouwen we ook op uitzendkrachten of werken we met een vaste vliegende ploeg, die we vlinders noemen.”

“De verschillende uurroosters zijn altijd via sociaal overleg tot stand gekomen. Per productiesite zijn er andere voorkeuren en afspraken tot stand gekomen doorheen de jaren,” benadrukt de verantwoordelijke voor de payroll.

“Voor de margarineproductie draait de fabriek 24/5, in onze bakery-plants- draaien de fabrieken ook 24/6, waaronder donuts maar ook ontbijtkoeken zoals croissants en chocoladebroodjes. Soms zijn overuren de enige oplossing zodat het machinepark kan blijven draaien, zeker bij plotse afwezigheden. Het kan ook bij een breuk op de lijn, waarbij we beslissen om dan toch op zaterdag uitzonderlijk bij te produceren. In het WE worden de lijnen normaal gereinigd. De eerste ploeg komt op, op zondagavond.

Bij de verse patisserie is het dan weer anders geregeld: daar werken onze mensen minder uren in de minder drukke periodes en meer dan 40u in de piekmomenten, afhankelijk van de vraag. Iedereen krijgt een vast maandloon, ook al zijn er weken minder gewerkt of meer. We beogen een gemiddelde arbeidsduur van 38u per week, over de duur van 1 jaar, bij een collectief systeem van kleine flexibiliteit. Op die manier vermijden we dat onze mensen op economische werkloosheid moeten staan, met loonverlies in de minder drukke perioden. Het is een win-win voor zeer volatiele seizoensgebonden arbeid, want zo houden we de tevredenheid van onze medewerkers hoog. 

In Eeklo hebben we dan weer een aparte WE-ploeg die werkt van 5 uur s’ morgens tot 17u s ’avonds en bv. de zondag van 17u tot 5u s ’morgens. Het is een complexe materie om te beheren, met heel wat verschillende contracten. Hier worden vrijwillige overuren volgens de Wet Peeters toegepast. 

Er zijn veel mogelijkheden om flexibel te werken, en ook deeltijds, maar de spelregels liggen wel vast. Uiteindelijk moeten we wel de puzzel leggen voor drie ploegen van telkens acht uur, die elkaar moeten opvolgen.” 

Als voorbeeld in Izegem, kennen we bv. situaties waarbij een machine onverwacht moet blijven draaien, met overuren als gevolg. Dan gaat het om puur productie-overloon, ook wel steeds op vrijwillige basis. Deze overuren worden vergoed aan 150%, en soms zelfs 180% en 200%, maar in het WE kan dat oplopen tot 300%, afhankelijk van het moment. “We hebben zeker geen moeite om vrijwilligers te vinden om overuren te doen. Dit kadert allemaal binnen onze prioriteit nummer één: aan de vraag van onze klanten kunnen voldoen.”

"Vandemoortele staat bekend in de streek als een goede betaler. De komende jaren gaan heel wat van onze vaste medewerkers op pensioen, we moeten blijven aanwerven”, besluit Dieter Hollebeke van Vandemoortele.

Vrijwillige overuren ingevoerd door de Wet Peeters zijn overuren die een werknemer op vrijwillige basis kan presteren, zonder dat er een specifieke reden of noodzaak voor is. Werknemers mogen maximaal 120 vrijwillige overuren (nl. een basiscontingent van 100u, aangevuld met 20 extra) per kalenderjaar presteren.

Voorwaarden: Er moet een schriftelijk akkoord zijn tussen de werkgever en de werknemer. Dit akkoord is geldig voor een periode van maximaal zes maanden en kan hernieuwd worden.

Vergoeding: Deze overuren geven recht op een overloontoeslag van 50% voor overuren gepresteerd tijdens de week en 100% overloontoeslag voor overuren op zondag of een feestdag.

Voor deze overuren moet bovendien geen inhaalrust worden toegekend. Deze worden ineens aan 150% (op weekdagen en zaterdag) of aan 200% (zon-en feestdagen) uitbetaald.